شاید فکر کنید یا اینطور به نظر برسد که چای فقط در میان ایرانیان محبوبیت بالایی دارد ، اما چای بعد از آب محبوب‌ترین نوشیدنی در سراسر دنیاست. از میان انواع چای، چای سیاه و چای سبز در ایران متدوالند و مورد مصرف قرار میگرند. در مقایسه چای سبز با سیاه و بررسی شباهت و تفاوت آنها باید بگوییم،تنها تفاوت چای سیاه و چای سبز در مرحله فراوری آنها است. در نتیجه طی کردن مراحل متفاوت از برداشت برگ چای تا تهیه چای خشک مقدار برخی از مواد شیمیایی مثل کافئین، در این دو نوع چای متفاوت است.
یکی از خواص مشترک چای سیاه و چای سبز، حضور آنتی اکسیدان ها است. البته ترکیبات آنتی‌اکسیدان‌های‌شان با هم تفاوت دارد . تفاوت در فرایند تولید چای سیاه و چای سبز، باعث تفاوت در میزان آنتی اکسیدان موجود در آنها می‌شود. اکثر تحقیقات تاکید کرده‌اند که چای سبز تاثیرات آنتی‌اکسیدانی قوی‌تری نسبت به چای سیاه دارد. نه چای سیاه و نه چای سبز هیچ کالری، پروتئین یا حتی مقدار ویژه‌ای از ویتامین‌ها و مواد معدنی را ندارند.
اینکه چای سبز و سیاه هر کدام چه ویژگی هایی دارند و اساسا کدام یک مفید تر هستند سوالی است که در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد. اصلی‌ترین تفاوت میان چای سبز و چای سیاه در میزان تخمیر (اکسیداسیون) صورت گرفته روی برگ سبز چای طی فراوری است.
برای تهیه چای سیاه، برگ‌ها ی چیده شده از گیاه به مدت دو هفته تا یک ماه در معرض هوا قرار می‌گیرند تا فرایند تخمیر انجام شود. این عمل باعث می‌شود که برگ‌ها تیره و قهوه ای شوند و طعم آنها قوی‌تر شود.
برعکس برای چای سبز بلافاصله و طی مدت کوتاهی فرایند اکسید شدن را متوقف میکنند. برای جلوگیری از تخمیر از روش “Pan Frying" استفاده میکنند. در این روش برگهای چای را در ظرف‌های بزرگ تفت می‌دهند. برگهای سبز چای با فاصله 4 تا 7 روز کاملا خشک و فراوری می شود.
تفاوت چای سبز و چای سیاه به لحاظ حضور کاتچین وکافئین:
کاتچین:
آنتی اکسیدان‌های موجود در چای سیاه و سبز، خواص درمانی بسیاری برای این دو چای ایجاد کردند، اما چای سبز برخلاف چای سیاه حاوی ترکیبات کاتچین است. شهرت چای سبز و خواص درمانی آن به دلیل همین کاتچین‌ها است. غلظت بالای آنتی اکسیدان کاتچین در چای سبز، باعث شده که این چای برای درمان سرطان، کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، کاهش وزن و بهبود سلول‌ها موثر واقع شود.
کافئین:
کافئین یک ماده شیمایی خوراکی است که تقریبا ۹۰ درصد آدم‌ها در طول روز آن را از طریق قهوه، چای، کاکائو و کولا می‌نوشند. این ماده شیمایی به افزایش متابولیسم بدن (سوخت و ساز) و افزایش هوشیاری و آگاهی کمک می‌کند. همچنین کافئین سیستم اعصاب مرکزی را تحریک می‌کند.
نوشیدن یک فنجان نوشیدنی حاوی کافئین می‌تواند منجر به هوشیاری، تمرکز و حافظه بهتر موقتی شود. به همین دلیل بسیاری از افراد در هنگام صبح یا در هنگام کار کردن تمایل به نوشیدن چای و قهوه دارند. چرا که کافئین موجود در این نوشیدنی‌ها انرژی و هوشیاری کافی را برای ادامه دادن فعالیت در اختیار آنها می‌گذارد. همچنین این ماده شیمایی می‌تواند باعث افزایش چربی سوزی در بدن شود. میزان کافئین در چای سیاه به مراتب بیشتر از چای سبز است.
هر دو نوع چای کافئین دارند اما کافئین موجود در چای سیاه بیشتر است. همین موضوع چای سبز را برای افرادی که به محرک‌هایی مثل کافئین حساسیت دارند، به انتخابی بهتر تبدیل می‌کند.
خواص مشترک چای سبز و چای سیاه به شرح زیر است:
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و محافظت از قلب
- کاهش کلسترول بد (LDL)
- کاهش تری گلیسیرید
- کاهش فشار خون
- کاهش حملات قلبی و سکته
- تقویت مغز
- تقویت هوشیاری
- تقویت خلق‌وخوی
- آرامش‌بخش
خواص ویژه چای سبز:
- بهبود سرطان و حذف سلول‌های سرطانی
- بهبود علائم آلزایمر
- کاهش خستگی ( بهبود و افزایش انرژی بدن در حالت استراحت)
- بهبود کبد چرب و حفاظت از کبد
- ضد میکروب
- آرامش‌بخش
خواص ویژه چای سیاه:
- اتساع عروق (گشاد کردن یا اتساع رگ‌های خونی)
- کاهش کلسترول
- کاهش قند خون
خواص مشترک چای سبز و چای سیاه:
پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی:
چای سبز و چای سیاه هر دو سرشار از گروهی از آنتی‌اکسیدان‌های محافظ به نام فلاونوید (Flavonoid) هستند که زیرگروهی از پلی‌فنل هستند. تفاوت اصلی در میزان و نوع فلاونوید یا رنگیزه موجود در آن‌هاست.
تحقیقات نشان داد است که چای سیاه و چای سبز هر دو به یک اندازه در جلوگیری از گرفتگی عروق خونی، موثر هستند. در این تحقیقات همچنین دریافتند که هر دو نوع چای به کاهش "کلسترول بد" و "تری‌گلیسرید" در بدن کمک میکنند. همچنین نوشیدن چای سبز و چای سیاه می‌تواند "فشار خون" را هم پایین بیاورد.
بهبود عملکرد مغز:
کافئین با مسدود کردن پیام‌رسان‌های عصبی گیرنده‌های آدنوزین، سیستم عصبی شما را تحریک می‌کند. کافئین همچنین به ترشح هورمون‌هایی مثل دوپامین و سروتونین کمک می‌کند. کافئین می‌تواند هوشیاری و سرعت عکس والعمل را بالا برده و روحیه فرد را برای مدت کوتاهی بهبود دهد.
هم چای سبز و هم چای سیاه دارای کافئین هستند. میزان کافئین چای سبز از چای سیاه کمتر است؛ چای سبز حدود ۳۵ میلی‌گرم در هر ۲۳۰ میلی‌گرم و چای سیاه چیزی بین ۳۹ تا ۱۰۹ میلی‌گرم در هر ۲۳۰ میلی‌گرم.
علاوه بر این چای سبز و چای سیاه دارای آمینو اسید L-Theanine هستند. این آمینو اسید از رگ‌های مغز عبور می‌کند و باعث آزاد شدن پیام‌رسان‌هایی در مغز به نام گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) می‌شود. این آمینو اسید باعث کاهش استرس و افزایش آرامش و هوشیاری می‌شوند. همچینین به صورت همزمان به ترشح هورمون دوپامین و سروتونین کمک می‌کند که باعث بهبود روحیه می‌شوند. به طور کلی میزان آمینو اسید L-Theanine موجود در چای سبز از چای سیاه بیشتر است.
در کل هر دو چای جایگزین خوبی برای کسانی محسوب می‌شوند که می‌خواهند سرحال شوند ولی بی‌خوابی و عوارض جانبی قهوه را نمی‌خواهند.
خواص ویژه چای سبز:
همانطور که اشاره شد در فرایند تولید چای، اکسیداسیون چای سبز بسیار کمتر از چای سیاه صورت میگیرد و این بدین معنا است که چای سبز منبع غنی تری از آنتی اکسیدانها است. بسیاری از خواص چای سبز که می‌شنویم به دلیل وجود همین آنتی‌اکسیدان‌هاست.
- ضد سرطان: تحقیقات آزمایشگاهی به این نتیجه رسیدند که آنتی‌اکسیدان‌های چای سبز می‌تواند از تکثیر سلول‌های سرطانی جلوگیری کند و باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی شود.
- آلزایمر: این آنتیاکسیدانها ممکن است بتوانند تاثیرات منفی حاصل از تجمع پلاک‌های آمیلوید (Amyloid Plaques)، که در بیماران آلزایمر رخ می‌دهد را کاهش دهند.
- ضد خستگی: در تحقیقاتی به این نتیجه رسید که موش‌ها با مصرف نوشیدنی دارای آنتی‌اکسیدان‌های چای سبز به جای آب، توانستند مدت زمان بیشتری را قبل از این که خسته شوند، شنا کنند.
- محافظت از کبد: این آنتیاکسیدانها توانستند روند چرب شدن کبد را در موش‌هایی که رژیم غذایی با چربی بالا داشتند، کاهش دهند.
- ضد میکروب: آنتی‌اکسیدان‌های چای سبز می‌توانند دیواره‌ی باکتری‌های تشکیل شده در بدن را خراب کنند و حتی انتقال برخی از باکتری‌ها را کاهش دهند.
- آرامش‌بخش: این ترکیبات می‌توانند با گیرنده‌های مغزی که تاثیر آرام‌بخشی روی بدن دارند، ارتباط برقرار کنند.
خواص ویژه چای سیاه:
تی فلاوین نام گروهی از آنتی‌اکسیدان‌های پلی فنل است که مشخصا متعلق به چای سیاه هستند و هنگام پروسه تخمیر شکل می‌گیرند. تی‌فلاوین‌ها فواید زیادی برای سلامتی دارند که به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدانی آن هاست. این گروه از آنتیاکسیدانها توانایی محافظت از سلول‌ها در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد را دارند و حتی توانایی این را داردند که تولید طبیعی آنتی اکسیدان در بدن شما را تقویت کنند.
تی فلاوین‌ها همچینین نشان داده‌اند که در کاهش کلسترول و قند خون هم موثر هستند و ممکن است بتوانند با قابلیت شکستن سلول‌های چربی، راه حلی برای کنترل چاقی باشند.
